Zebranie Regionalnej Sekcji Służby Zdrowia Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność” - czytaj
Dzień wspomnień, zadumy i refleksji - czytaj
Konferencja EPSU - czytaj
Walne Zebranie Delegatów Krajowej Sekcji Służby Zdrowia - czytaj
Pierwsze po czterech miesiącach plenarne posiedzenie Zespołu Trójstronnego przy Ministrze Zdrowia - czytaj
Zaskakujące rozstrzygnięcie Komisji Zdrowia - czytaj
44. rocznica podpisania Porozumień Sierpniowych - czytaj
Cześć i Chwała Bohaterom - czytaj
Obrady KSOZ i KSSZ w Częstochowie - czytaj
W związku z zapytaniami kierowanymi do Ministerstwa Zdrowia przez ratowników medycznych publikujemy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Ratownictwo medyczne nie jest finansowane ze skÅ‚adek na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 8 wrzeÅ›nia 2008 r. o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym zadania zespołów ratownictwa medycznego sÄ… finansowane z budżetu paÅ„stwa z części, których dysponentami sÄ… poszczególni wojewodowie. Åšrodki na finansowanie tych zadaÅ„ w myÅ›l art. 49 ww. ustawy, wojewoda przekazuje Narodowemu Funduszowi Zdrowia w formie dotacji celowej. Dlatego nakÅ‚ady na wynagrodzenia pracowników, w tym na podwyżki, sÄ… ponoszone z budżetu paÅ„stwa jako jeden ze skÅ‚adników kosztów funkcjonowania zespołów ratownictwa medycznego. Ponadto minister rozwoju i finansów, sprawujÄ…c ogólnÄ… kontrolÄ™ realizacji dochodów i wydatków budżetu paÅ„stwa (art. 174 pkt 1 ustawy o finansach publicznych), dostrzegÅ‚ w budżetach wojewodów w rozdziale 85156 – SkÅ‚adki na ubezpieczenie zdrowotne oraz Å›wiadczenia dla osób nieobjÄ™tych obowiÄ…zkiem ubezpieczenia zdrowotnego – niższe wykonanie tych wydatków w zwiÄ…zku ze zmniejszajÄ…ca siÄ™ liczbÄ… osób bezrobotnych. Åšrodki na podwyżki wynagrodzeÅ„ w systemie PRM majÄ… być w pierwszej kolejnoÅ›ci pozyskiwane w wyniku przeniesienia wydatków z rozdz. 85156 do rozdz. 85141 – ratownictwo medyczne.
Pielęgniarki zatrudnione u podwykonawców wykonują zadania finansowane ze środków na zadania zespołów ratownictwa medycznego. W przypadku objęcia podwyżkami tej grupy zawodowej (obecnie trwają prace w tym zakresie) środki na podwyżki będą przekazywane zgodnie z zapisami ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, przez wojewodów w formie dotacji dla NFZ.
Przepisy procedowanej obecnie w Senacie ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalenia najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (druki senackie nr 529 i 529 A) przyporządkowują pracowników wykonujących zawód medyczny do 10 grup zawodowych. Niewymienienie ratowników jako osobnej grupy w katalogu wszystkich zawodów medycznych nie oznacza, że osoby wykonujące zawód medyczny, spełniające warunki określone w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej nie zostaną objęte zakresem ustawy. Zgodnie z wykładnią definicji zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej osobą wykonującą zawód medyczny jest również osoba wykonująca zawód ratownika medycznego, dlatego zostanie ona objęta zakresem ustawy o sposobie ustalenia najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Zgodnie z ustawą wysokość najniższego wynagrodzenia zasadniczego przysługującego pracownikom wykonującym zawód medyczny zatrudnionym w podmiocie leczniczym jest uzależniona od poziomu wykształcenia wymaganego na konkretnym stanowisku pracy, na którym zatrudniony jest dany pracownik (wykształcenie wyższe, średnie, w części przypadków również posiadanie specjalizacji). Określenie w ustawie docelowej wysokości najniższych wynagrodzeń zasadniczych oraz wzajemnych relacji pomiędzy wynagrodzeniami dla poszczególnych kategorii zawodowych pracowników medycznych nie wyłącza ogólnych przepisów prawa pracy normujących zasady ustalania wynagrodzenia za pracę.
Minister zdrowia nie jest pracodawcą dla personelu medycznego zatrudnionego w jednostkach systemu PRM. Dlatego w pierwszej kolejności postulaty płacowe powinny być kierowane do dyrektorów podmiotów leczniczych będących dysponentami jednostek systemu PRM (posiadających w swoich strukturach zespoły ratownictwa medycznego lub szpitalne oddziały ratunkowe). Średnio miesięcznie na jeden zespół ratownictwa medycznego, liczący od dwóch do trzech osób personelu medycznego, przeznacza się z budżetu państwa kwotę 105 tys. zł. W opinii MZ suma ta pozwala na podjęcie rozmów z pracodawcami co do wygenerowania środków na podniesienie wynagrodzeń dla ratowników medycznych. Zwiększenie nakładów na ratownictwo medyczne w wysokości zaproponowanej przez stronę rządową, pozwalającej na przyznanie dodatku do wynagrodzenia w docelowej wysokości 800 zł miesięcznie brutto w przeliczeniu na jeden etat albo równoważnik etatu, przy jednoczesnym zwiększeniu wynagrodzeń przez pracodawców, umożliwiłoby wypełnienie postulatów środowiska ratowniczego.
Już obecnie na mocy art. 5 ustawy o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym osoby, które udzielajÄ… pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy, czy też podejmujÄ…ce medyczne czynnoÅ›ci ratunkowe podlegajÄ… ochronie przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Art. 222 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2016 r. poz. 1137 i 2138) mówi: „Kto narusza nietykalność cielesnÄ… funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w zwiÄ…zku z peÅ‚nieniem obowiÄ…zków sÅ‚użbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolnoÅ›ci albo pozbawienia wolnoÅ›ci do lat 3”. OchronÄ… objÄ™ta jest nietykalność cielesna funkcjonariusza. JeÅ›li wiÄ™c w zwiÄ…zku lub podczas udzielania pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy lub podczas udzielania medycznych czynnoÅ›ci ratunkowych, w stosunku do osób wykonujÄ…cych te czynnoÅ›ci, dojdzie do naruszenia nietykalnoÅ›ci cielesnej, wówczas osoba, która byÅ‚a sprawcÄ… tego czynu, podlegać powinna sankcji przewidzianej w tym przepisie. Innym przykÅ‚adem jest art. 223 § 1 k.k. mówiÄ…cy: „Kto, dziaÅ‚ajÄ…c wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami lub używajÄ…c broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo Å›rodka obezwÅ‚adniajÄ…cego, dopuszcza siÄ™ czynnej napaÅ›ci na funkcjonariusza publicznego lub osobÄ™ do pomocy mu przybranÄ… podczas lub w zwiÄ…zku z peÅ‚nieniem obowiÄ…zków sÅ‚użbowych, podlega karze pozbawienia wolnoÅ›ci od roku do lat 10”. OchronÄ… objÄ™te jest tutaj życie i zdrowie funkcjonariusza, a w pierwszej kolejnoÅ›ci prawidÅ‚owość prowadzonych przez niego czynnoÅ›ci oraz powaga urzÄ™du[1]. Projekt ustawy o zmianie ustawy o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (UD 149) rozszerza katalog osób, którym bÄ™dzie przysÅ‚ugiwaÅ‚a ochrona przewidziana w k.k. dla funkcjonariuszy publicznych o:
Będzie to zapobiegało sytuacjom, w których osoby wzywające zespół ratownictwa medycznego, osoby obecne na miejscu zdarzenia, pacjenci szpitalnych oddziałów ratunkowych i osoby im towarzyszące bezkarnie znieważają, grożą lub fizycznie atakują personel medyczny.
Zgodnie z art. 36 ust. 2 ustawy o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym zespół ratownictwa medycznego jest wyposażony w specjalistyczny Å›rodek transportu sanitarnego, speÅ‚niajÄ…cy cechy techniczne i jakoÅ›ciowe okreÅ›lone w Polskich Normach przenoszÄ…cych europejskie normy zharmonizowane. Norma PN:EN 1789 – Pojazdy medyczne i ich wyposażenie – ambulanse drogowe okreÅ›la wymagania dla specjalistycznego Å›rodka transportu sanitarnego, jakim dysponuje zespół ratownictwa medycznego oraz jego wyposażenia. Wymagania zawarte w normie znalazÅ‚y odzwierciedlenie w zarzÄ…dzeniu Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie okreÅ›lenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju ratownictwo medyczne. Tym samym w odniesieniu do wszystkich zespołów ratownictwa medycznego oraz ich wyposażenia już teraz obowiÄ…zujÄ… jednakowe wymagania. Ponadto projekt ustawy o zmianie ustawy o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (UD 29) wprowadza w projektowanym art. 36 ust. 9 delegacjÄ™ do wydania rozporzÄ…dzenia, w którym zostanie okreÅ›lone wyposażenie zespołów ratownictwa medycznego w wyroby medyczne oraz produkty lecznicze, uwzglÄ™dniajÄ…c rodzaje zespołów ratownictwa medycznego oraz kierujÄ…c siÄ™ zakresem medycznych czynnoÅ›ci ratunkowych, do których uprawniony jest ratownik medyczny oraz pielÄ™gniarka systemu.
Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw, po 30 września 2016 r. kwalifikacje do wykonywania zawodu ratownika medycznego mogą uzyskać osoby, które ukończą studia na kierunku studiów związanym z kształceniem w zakresie ratownictwa medycznego, obejmujące co najmniej 2455 godzin kształcenia i co najmniej 80 punktów ECTS w zakresie ratownictwa medycznego i uzyskają tytuł zawodowy licencjata oraz odbędą sześciomiesięczną praktykę w podmiotach leczniczych, o których mowa w art. 89 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, będących dysponentami jednostek systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne oraz złożą z wynikiem pozytywnym Państwowy Egzamin z Ratownictwa Medycznego. Do praktyki może przystąpić osoba, która rozpoczęła studia wyższe na kierunku studiów związanym z kształceniem w zakresie ratownictwa medycznego i złożyła ostatni wymagany planem studiów egzamin. Praktyka jest elementem procesu kształcenia i to uczelnia, która jest autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, opracowując program kształcenia oraz sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia, jest zobowiązana zorganizować swoim studentom praktykę.
Obecnie w Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad nowelizacją ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Projektowane zmiany obejmują między innymi zmianę przepisów zawartych w art. 10 ust. 1 pkt 4 ustawy o PRM oraz w części dotyczącej wykreślenia obowiązku realizowania sześciomiesięcznej praktyki w ramach studiów. Zgodnie z przyjętymi założeniami kształcenie według nowych przepisów miałoby się rozpocząć po 30 września 2018 r. Jednak do czasu wejścia w życie projektowanych przepisów uczelnie prowadzące kształcenie na kierunku studiów związanym z kształceniem w zakresie ratownictwa medycznego są zobowiązane w programie kształcenia uwzględniać przewidzianą planem studiów praktykę. Praktyka jest częścią studiów, dlatego to uczelnia wydaje skierowanie na praktykę i zabezpiecza jej organizację, w tym ustala opiekuna praktyki. Osoba odbywająca praktykę wykonuje czynności wynikające z ramowego programu praktyki pod bezpośrednim nadzorem opiekuna. Opiekunem może być lekarz systemu lub pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny, wykonujący zawód w podmiocie leczniczym będącym dysponentem jednostek systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, posiadający co najmniej 5-letni staż pracy w zawodzie. Praktyka odbywa się w podmiotach leczniczych, będących dysponentami jednostek systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, o których mowa w art. 89 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Są to podmioty lecznicze utworzone lub prowadzone przez uczelnię medyczną lub podmioty lecznicze, mające umowy z uczelniami medycznymi. Mając na uwadze to, że praktyka jest elementem procesu kształcenia, a opiekuna wskazuje uczelnia, która jest autonomiczna w zakresie swojej działalności, kwestia dotycząca wynagrodzenia dla opiekuna pozostaje w gestii uczelni.
Stanowiska pracy oraz kwalifikacje wymagane od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebÄ™dÄ…cych przedsiÄ™biorcami okreÅ›la zaÅ‚Ä…cznik do rozporzÄ…dzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebÄ™dÄ…cych przedsiÄ™biorcami. W rozporzÄ…dzeniu wskazane sÄ… stanowiska – starszy asystent ratownik medyczny, asystent ratownik medyczny, mÅ‚odszy asystent ratownik medyczny, starszy ratownik medyczny, ratownik medyczny. Wymagane kwalifikacje wraz ze wskazaniem liczby lat pracy w zawodzie lub innych dodatkowych kwalifikacji dla tych stanowisk sÄ… nastÄ™pujÄ…ce:
Zgodnie z art. 17 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:
W polskim ustawodawstwie nie został ustanowiony obowiązek tworzenia samorządów zawodowych i chociaż w samej ochronie zdrowia funkcjonuje ponad dwadzieścia zawodów medycznych, to jednak tylko kilka spośród nich ma samorząd zawodowy. Sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu, w odniesieniu do osób wykonujących zawód ratownika medycznego, jest realizowane przez szereg podmiotów, w tym pracodawców i konsultantów: krajowego i wojewódzkich w dziedzinie medycyny ratunkowej. Ponadto, aktualnie funkcjonuje wiele organizacji powołanych do reprezentowania i obrony praw oraz interesów zawodowych ratowników medycznych, które działają w formie związków zawodowych, ale także innych dobrowolnych zrzeszeń.
Ratownicy medyczni podlegajÄ… już obecnie co najmniej trzem reżimom odpowiedzialnoÅ›ci: dyscyplinarnej (odpowiedzialność porzÄ…dkowa za naruszenie obowiÄ…zków pracowniczych), cywilnej (z tytuÅ‚u niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiÄ…zania w przypadku osób udzielajÄ…cych Å›wiadczeÅ„ na podstawie umów cywilnoprawnych oraz w przypadku wyrzÄ…dzenia osobie trzeciej szkody majÄ…tkowej albo krzywdy) i karnej. W projekcie ustawy o zmianie ustawy o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw – tzw. dużej nowelizacji (UD 29) , zawartych zostaÅ‚o wiele regulacji dotyczÄ…cych monitorowania i nadzorowania wykonywania zawodu ratownika medycznego m.in. co do:
Tym samym na obecnym etapie wprowadzenie samorządu ratowników medycznych nie znajduje uzasadnienia. Po wejściu w życie nowelizacji ustawy o PRM wiele spośród czynności realizowanych zwykle przez samorządy zawodowe, będzie wykonywanych na poziomie wojewodów, Ministra zdrowia oraz jednostek podległych lub nadzorowanych przez MZ.
Obecnie zapis w kodeksie pracy zakłada, że taką możliwość mają tylko osoby z wyższym wykształceniem. Możliwość pełnienia dyżurów medycznych, rozumianych jako wykonywanie czynności zawodowych poza normalnymi godzinami pracy, została unormowana w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1638, z późn. zm.). Zgodnie z art. 95 ust. 1 tej ustawy, pracownicy wykonujący zawód medyczny i posiadający wyższe wykształcenie, zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, mogą być zobowiązani do pełnienia w zakładzie leczniczym tego podmiotu dyżuru medycznego. Aby zatem można było mówić o dyżurze medycznym w rozumieniu przepisów ustawy o działalności leczniczej, spełnione muszą być jednocześnie wszystkie następujące przesłanki:
Obecnie nie są prowadzone prace legislacyjne zmierzające do nowelizacji powyższych przepisów. Propozycji w zakresie rozszerzenia kręgu pracowników, którzy mogą być zobowiązani do pełnienia dyżurów medycznych, o osoby ze średnim wykształceniem nie zawiera również zamieszczony na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw.
W projektowanej ustawie proponuje się natomiast dodanie w art. 36 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym ustępu 1a przewidującego, że osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, będące ratownikiem medycznym lub pielęgniarką systemu, mogą być zatrudnione u dysponenta jednostki wyłącznie na podstawie stosunku pracy. Biorąc pod uwagę powyższe, wprowadzona zostanie do projektu zmiana przepisów ustawy o działalności leczniczej, która umożliwi pełnienie dyżurów medycznych również członkom ZRM posiadającym wykształcenie średnie.
Norma PN:EN 1789 dotyczÄ…ca ambulansów nie przewiduje wyposażania karetek w czujniki CO2. Jednak biorÄ…c pod uwagÄ™ zagrożenia, z jakimi stykajÄ… siÄ™ zespoÅ‚y ratownictwa medycznego w codziennej pracy, oraz przepis art. 207 § 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca jest obowiÄ…zany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiÄ…gnięć nauki i technik. Minister zdrowia 11 grudnia 2014 r. wystosowaÅ‚ pismo do wojewodów, z zaleceniami dotyczÄ…cymi wyposażania zespołów ratownictwa medycznego w urzÄ…dzenia przeznaczone do ostrzegania przed niebezpiecznymi stężeniami tlenku wÄ™gla na miejscu zdarzenia.
Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (UD – 29 – tzw. duża nowelizacja) zawarto rozwiÄ…zanie polegajÄ…ce na powierzeniu realizacji umów na Å›wiadczenia zdrowotne w rodzaju ratownictwo medyczne wyÅ‚Ä…cznie:
NastÄ…pi także odejÅ›cie od wyÅ‚aniania dysponentów zespołów ratownictwa medycznego w trybie konkursowym na rzecz zawierania umów z dysponentami wskazanymi przez wojewodów w wojewódzkim planie dziaÅ‚ania systemu, po zasiÄ™gniÄ™ciu opinii wÅ‚aÅ›ciwych jednostek samorzÄ…du terytorialnego. Elementem upublicznienia ma być również wprowadzenie umów o pracÄ™, co przyniesie stabilizacjÄ™ zatrudnienia, zwiÄ™kszenie udziaÅ‚u pracodawców w kosztach szkolenia i umundurowania czÅ‚onków ZRM oraz przestrzeganie dyscypliny czasu pracy. Umowy o pracÄ™ majÄ… dotyczyć wszystkich czÅ‚onków zespołów ratownictwa – niezależnie od kwalifikacji i stanowiska.
Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1868 z późn. zm.) zawód ratownika medycznego może wykonywać osoba, która między innymi ukończyła publiczną lub niepubliczną szkołę policealną o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskała tytuł zawodowy ratownika medycznego oraz osoba, która ukończyła studia wyższe na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne i uzyskała tytuł zawodowy licencjata lub magistra na tym kierunku (specjalności) lub studia wyższe na kierunku studiów związanym z kształceniem w zakresie ratownictwa medycznego i uzyskała tytuł zawodowy licencjata. Ustawa nadaje takie same uprawnienia zawodowe osobom, które ukończyły szkołę policealną i studia wyższe. Tzw. studia pomostowe dla pielęgniarek i położnych, które posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyły liceum medyczne lub szkołę policealną albo szkołę pomaturalną, kształcącą w zawodzie pielęgniarki i położnej zostały wprowadzone między innymi w związku z koniecznością dostosowania systemu kształcenia w zawodzie pielęgniarki w Polsce do systemu obowiązującego w przepisach wspólnotowych. Wprowadzenie takich rozwiązań w zakresie kształcenia pielęgniarek i położnych poprzedzone było długoletnimi pracami i konsultacjami prowadzonymi między innymi z Komisją Europejską. W przypadku ratowników medycznych nie istnieją dyrektywy sektorowe, które nakazywałyby ujednolicenie kształcenia w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Uznawanie kwalifikacji odbywa się w oparciu o system ogólny, czyli poprzez porównanie programu kształcenia realizowanego przez ratownika medycznego w kraju,
w którym zdobył kwalifikacje, z programem kształcenia w państwie przyjmującym. W związku z tym wprowadzenie studiów pomostowych dla ratowników medycznych nie znajduje uzasadnienia w prawie wspólnotowym.
Przyznanie podwyżek dla ratowników medycznych, będących członkami zespołów ratownictwa medycznego u wykonawców głównych i podwykonawców ma sprzyjać zachęceniu ratowników medycznych do pracy w pozaszpitalnym systemie PRM. Istotne jest też to, że jedynie w zespołach ratownictwa medycznego i na stanowiskach dyspozytorów medycznych świadczenia i czynności wykonywane przez ratowników medycznych oraz pielęgniarki systemu są identyczne, co wynika z:
Celem przyznania podwyżek było zminimalizowanie różnic płacowych pomiędzy pracownikami wykonującymi te same zadania.
[1] Komentarz do art. 5 ustawy o PaÅ„stwowym Ratownictwie Medycznym – J. Kycia.